Davranış Kazandırma: ABCD Modeli

Ebeveyn olmak, çocuk yetiştirme sürecini deneme yanılma yolu ile öğrenmektir. Öncesinde ne kadar kitap okunsa, eğitime gidilse de çocuğu kucağınıza aldığınızda her şey farklılaşır. Duygular, hormonlar işin içine girer ve her şey karmakarışık bir hal alır. Bu süreçte pek çok zorluk yaşanır. Bunların bir kısmı rahatlıkla çözüme ulaşırken bir kısmı ise anne ve babaları zorlar. En çok güçlük çekilen nokta ise çocuklara davranış kazandırmaktır.  

Davranış kazandırma noktasında minimum stres yaşamak ve ebeveynlerin hayatını kolaylaştırmak için kullanılan yeni teknik ise ABCD yöntemidir. Bu yöntem dört aşamadan oluşmaktadır. Bunlar:

• A planı: Olumlu davranışı ödüllendirmek

• B planı Seçici sağırlık ve körlük

• C planı: Dikkati başka yöne çekmek

• D planı: Mola

A Planı-Olumlu davranışı ödüllendirmek: Çocuklara davranış kazandırmaktaki öncelikli adım ilgi göstermektir. İlgi göstermek, gülümsemek veya sarılmak çocuklara verilen manevi ödüllerdendir ve zararı yoktur. Hatta doğru ve yerinde kullanıldığında olumsuz davranışların oluşmasını ve gelişmesini de engellemektedir. Çocuğunuza bisiklet binmeyi öğrettiğinizi düşünün. Tam da sizin gösterdiğiniz şekilde binmeye çalışıyor. Bu noktada ona sevginizi gösterin, hafifçe dokunun ve içten bir ses tonuyla “aferin” deyin. Bir de tam tersini düşünün. Çocuğunuz istemediğiniz bir davranışta bulunuyor. Bu aşamada da ona aynı yaklaşımla yaklaşın. Fakat daha sert ve onaylanmaz bir ses tonu, ifadesiz bir bakış ve dokunsal olarak temastan kaçının. Bu şekilde hoşnut olmadığınızı fark etmesini sağlayın.

B Planı-Seçici sağırlık ve körlük: Bazen çocuğunuzun söylediklerini duymamak ya da bazı ufak davranışlarını görmemek mutlu olmanın en iyi yoludur. Belli yaş aralıklarında anne ve babayı rahatsız eden cümleler duymak mümkündür. Bunlar çoğunlukla “Senden nefret ediyorum” veya “Seni sevmiyorum!” gibi ebeveynlerin kendilerini yetersiz hissetmesine neden olan cümlelerdir. Genellikle bu durumlarda ebeveynler endişelenirler ve çocuklarının onları gerçekten sevmediğini düşünürler. Bu noktada en iyi yöntem hiçbir şey duymamak ve soğukkanlı kalmaktır. Eğer cevap vermek isteniyorsa kullanılan dilin yalın ve kısa olması gerektiği unutulmamalıdır.

C Planı-Dikkati başka yöne çekme: Eski fakat eskimeyen yöntemlerden biri olan “dikkat çekme” yöntemi günümüzde de etkisini sürdüren ve kullanılan bir tekniktir. Çocuğunun her davranışını gözlemleyen ebeveynler, olumsuz bir davranış ortaya çıkmadan fark eder ve hissederler. Bu noktada da onun dikkatini başka bir yöne çekmeyi başarırlar. Kimi anne ve baba tarafından doğru kabul edilmeyen bu yöntem günlük hayatın içinde rahatlıkla kullanılabilen ve aile içerisinde huzuru sağlayan basit bir tekniktir.

D Planı-Mola: Mola yöntemi, nefes almak, sakinleşmek ve düşünceleri toplamak için ayrılan zaman dilimidir. Bu yöntem çoğunlukla çocuğun görmezden gelinemeyen davranışlar sergilemesi veya dikkatinin dağıtılamadığı noktalarda kullanılmaktadır. Bu aşamada çocuğunuza mola vermeniz gerektiğini söyleyiniz. Bunun nedenlerini net bir ses tonu, kısa cümleler ve göz teması kurarak açıklayınız. Sonrasında sakin şekilde elinden tutarak ya da gerekiyorsa taşıyarak mola odasına götürebilirsiniz. Bu bölüme geldiğinizde ise sakinleşene kadar burada kalacağını sakin ama kararlı bir ses tonu ile söyleyiniz. Mola yönteminde en önemli noktalardan biri mola odasından çocuğunuzu nasıl çıkartacağınızdır. Burada yapmanız gereken onun duygularını anlayıp, üzerine bir miktar konuşup hayatınıza geri kaldığınız yerden devam etmeyi unutmamanızdır.

Çocuklara davranış kazandırmak veya var olan davranışı değiştirmek ne kadar kolay gibi görünsede bu bir süreç işidir ve aşamalı olarak ilerlemektedir. Bu aşamaları yönlendirmek ve uygulayabilmek ise siz ebeveynlerin elindedir. Bu nedenle doğru olan;

• Onların çocuk olduğunu unutmadan,
• Davranışın hemen içselleştirilmesini beklemeden,
• Aynı davranışın tekrarlanacağını göz önünde bulundurarak

yolunuza devam etmektir.

Özel Mod Bodrum

PDR Birimi

Kaynak

Green, C. (2014). Her Yönüyle Çocuk Yetiştirme Sanatı. Feyza Avcılar (Çev.).
İstanbul: Yakamoz